Πέμπτη 20 Δεκεμβρίου 2012

Έξι σημειώσεις για το Henry and June

στον Μεγάλο Τιμονιέρη mao tse tung

Εισαγωγή:

Κινηματογραφικό ποστ. Τα παρακάτω είναι έξι σημειώσεις για το Henry & June, την ταινία του Kaufman που βγήκε το 1990 αλλά αξιώθηκα να δω πριν καναδυό βδομάδες. Όσα γράφω αφορούν λοιπόν την ταινία και όχι το βιβλίο της Anaïs Nin στο οποίο η ταινία βασίστηκε.

Πρώτο:

 Η Νιν μιλάει για την αθωότητα που αισθάνεται μετά από ερωτικές επαφές της με άντρες και γυναίκες εκτός από τον Χιούγκο (τον σύζυγό της). Δεν αισθάνεται ότι προδίδει τον σύζυγό της. Στις διάφορες συνερεύσεις της, με τον Χένρυ Μίλλερ, την Τζουν (;), άλλες γυναίκες (;), τον Εδουάρδο ή και άλλους, δεν υπάρχει ενοχή. Ή και δε θα έπρεπε να υπάρχει. Ο έρωτας άλλωστε δεν είναι προδοσία, χαρά είναι. Αυτό είναι το ιδανικό μου και μακαρίζω όσες και όσους το έχουν κατακτήσει -- αν και φαίνεται οι περισσότεροί τους να έζησαν την ιμερική ακμή τους τη δεκαετία του '20 και το '67-'73.

Εδώ βεβαίως τίθεται το αιώνιο θέμα: ποια αθωότητα, όταν ο εραστής ή σύζυγος θα ζηλέψει, όταν ο λόγος γίνεται για απάτη και απιστία· η εξωσυζυγική δραστηριότητα ονομάζεται ακριβώς όπως και το απαύγασμα της ατιμίας προς ανθρώπους ("απάτη") και θεούς ("απιστία"). Ωστόσο, η ζήλεια είναι μάλλον άσχετη όταν μιλάμε για αθωότητα. Σκεφτείτε λ.χ. ότι ως ενήλικες έχουμε χαρές που δε θέλουμε και δε γίνεται να μοιραστούμε με κάποιους κοντινούς μας: θέλω να ξέρουν οι γονείς μου ότι πίνω (ό,τι πίνει ο καθένας); το παιδί μου ότι το κάνω με τη μάνα του; να με δει η κοπέλα μου (όταν δε συμμετέχει) να μαλακίζομαι; Ωστόσο δεν παύω να αισθάνομαι χαρά και ίσως να νιώθω πλήρως αθώος όταν λ.χ. πίνω με καλή παρέα. Άλλο αν πρέπει να προστατέψεις το ταίρι σου από μαντάτα, όπως τον γονιό από το να σε δει πίτα και το παιδί από το να σε πιάσει να το κάνεις... Η Αναΐς Νιν ακριβώς λέει ότι δεν αισθάνεται εσωτερικευμένη ενοχή, ότι νιώθει αθώα: αισθάνεται μεν αιδημοσύνη -- και κινείται διακριτικά (και για να μην προκαλέσει ζήλεια, σκάνδαλο κτλ) -- αλλά όχι αισχύνη κι ενοχή. Η αιδημοσύνη όμως μάς πάει στο

Δεύτερο:
 
Αρχικά ο γάμος της γίνεται εμπόδιο για την πορεία της προς την (πολυγαμική) ερωτική χειραφέτηση και προς τη διαδικασία αυτοανακάλυψης. Αργότερα καταφέρνει η Νιν να φέρει μέχρι ένα σημείο και τον άντρα της μέσα σε αυτή την πορεία. Παράλληλα προστατεύει τον Χιούγκο από τη ρητή αποκάλυψη ότι έχει τον Μίλλερ και τον Εδουάρδο εραστές. Παρόλα αυτά, πάνε μαζί στο πορνείο της Μαντάμ Τάδε και παρακολουθούνε μια exhibition (λάιβ σώου à la parisienne) ενώ η ταινία αφήνει κάποια ενδεχόμενα ανοιχτά για το τι έγινε μετά. Ταυτόχρονα, ο Χιούγκο αντιλαμβάνεται κατά την επίσκεψη αυτή ότι η Αναΐς ποθεί και γυναίκες. Πάντως μάλλον ήταν γενικότερα υποψιασμένος, αφού την αναζήτησε μεταμφιεσμένος, και το έκαναν, μέσα σε κάποιο καρναβαλικό πανηγύρι μεταμφιεσμένων (μια πολύ στάνταρ φαντασίωση-παιχνίδι των παντρεμένων: η μασκαρεμένη αρπαχτή).

Τρίτο:

Η Νιν λειτουργεί αμφιερωτικά. Χωρίς ετικέτες και χωρίς λ.χ. να είναι κάτι σαν τη μάλλον μπουτς ερωμένη της Τζουν. Για εμάς που στην κλίμακα Κίνσεϋ (ό,τι κι αν δείχνει...) είμαστε στο 75 με 90% ετερόφιλα διακείμενοι στη διάθεση και στις ορέξεις, κι αυτό σαν ιδανικό φαντάζει: η προτεραιότητα δίνεται στα πρόσωπα και στον πόθο.

Τέταρτο:

Την ταινία διατρέχει η αναγκαιότητα της ερωτικής γραφής. Όταν πρωτοσυναντάει τη Νιν, ο Μίλλερ ψέγει τον D. H. Lawrence επειδή "κάνει τον έρωτα θρησκεία, ενώ το σεξ είναι φυσικό πράγμα". Αφού όμως διαβάσει το δοκίμιο της Νιν για τον συγγραφέα, ανακαλεί. Αυτό συνοψίζει ωραία τα δύο άκρα του ερωτογραφικού φάσματος: το ένα είναι η μυστική και εκστατική-μεθεκτική εξιδανίκευση, το άλλο η "πλησμονή και κένωση" του Ερυξίμαχου. Και η εμπειρία βρίσκεται κάπου στη μέση.

Είναι όμορφες οι σκηνές στις οποίες, εκτός από έρωτα, η Νιν κι ο Μίλλερ μοιράζονται τα γραπτά τους. Ωστόσο, ο σκιώδης ψυχαναλυτής μου επισημαίνει ότι η κοινή ερωμένη της Αναΐς και του Μίλλερ είναι προσχηματικά και μόνο η Τζουν, ότι τελικά η Τζουν είναι η γραφή.

Πέμπτη:
 
Ουσιαστικά, η ταινία πραγματεύεται λεπτομερώς την πολυγαμικότητα και τις ωφέλειές της. Ο Kaufman ξαναμιλάει για την πολυγαμικότητα ως δυσβάστακτο βάρος σχεδόν, ως ένα δυσάρεστο καθέκαστο αν μη τι άλλο, στην 'Αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι'. Η πολυγαμικότητα βεβαίως δεν είναι ακύμαντη. Αλλά, όπως πολλοί ξέρουμε, ούτε η μονογαμία είναι, ποσώς. Στο Henry & June, η πολυγαμικότητα παρουσιάζεται ως επιλογή ζωής που διευρύνει κι εμβαθύνει την προσωπικότητα της Αναΐς Νιν. Είναι χαρακτηριστικό ότι, συν τοις άλλοις (και παρά τους δισταγμούς της), οξύνει τη διάκριση της, δηλαδή τη διορατική ευθυκρισία που χρωματίζεται από ενσυναίσθηση, κατά την ορθόδοξη ασκητική.

Πιο αναλυτικά, κατά την ταινία, η πολυγαμικότητα
α) μας μαθαίνει ότι άλλο πόθος, άλλο έρωτας, άλλο αγάπη. Οι μονογαμικοί, οι ενοχικοί και οι στερημένοι (όπως η Νιν στην αρχή της ταινίας) τείνουν να τα συγχέουν. Ολέθρια. Η Νιν μέσα από το σώμα της μαθαίνει τελικά ότι άλλη η σχέση με τον Εδουάρδο, άλλη με την Τζουν, άλλη με τον Μίλλερ, άλλη με τον Χιούγκο, τον οποίο αγαπά: ακριβώς όπως έχουμε διαφορετική ποιοτικά σχέση και με κάθε άλλο άνθρωπο·
β) χορταίνει βαθιά την ψυχή· μιλάμε για χορτασμό διαφορετικό από το να ξεδιψάσεις από την καύλα, από τον πόθο. Στην ταινία φαίνεται άλλωστε καθαρά ότι η καύλα είναι βεβαίως και στο μυαλό: για κάποιον, για κάποιον άλλο ή για κάτι: μια ερωτική στάση, μια συγκεκριμένη κατάσταση-φάση ή για ένα συγκεκριμένο μέλος του σώματος (η Αναΐς υποδέχεται με ανακούφιση και τρυφή το ότι ο Μίλλερ είναι μικροτσούτσουνος)·
γ) μας εξασκεί στην ενσυναίσθηση αλλά και στα όρια, μας κάνει θαρραλέους και μας αναγκάζει να αναλάβουμε την ευθύνη του εαυτού μας -- αυτό είναι και η κατακλείδα της ταινίας.

Έκτη:

Στην κοινωνία και στον κακό κόσμο που ζούμε, όλοι κάνουμε και ζούμε πράγματα που δε λέγονται, με έναν, με λίγους ή με πολλούς: η ταινία τονίζει ότι το βιβλίο Henry and June δημοσιεύεται μετά τον θάνατο του Χιούγκο, ώστε να μη διασυρθεί ως κερατάς, υποθέτω. Αντίστοιχα, ήδη πολλοί, της νέας γενιάς ιδίως, θα βρήκαν όσα έγραψα παραπάνω sleazy (για να μιλήσουμε στη γλώσσα της νόρμας και της τρεχάμενης ηθικής του μέλλοντός μας).

GatheRate

5 σχόλια:

  1. σληζυ, σλήζυ, δεν πειράζει :)

    την ταινία δεν την έχω δει, μάλλον επειδη εχω διαβασει το βιβλίο και γνκ όταν εχω διαβάσει ένα βιβλίο αποφεύγω την ταινία. Εσυ τι λες; να τη δω?

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Τζόνσον ο αλογόμυγας20 Δεκεμβρίου 2012 στις 8:43 μ.μ.

    Αν η πολυγαμικότητα μάς ασκούσε στην ενσυναίσθηση και την υπευθυνότητα τότε η εξόχως πολυγαμική κοινωνία μας θα ήταν ένα βήμα πριν τον παράδεισο. Και όμως, φευ, είναι ένα βήμα πριν την Κόλαση.
    Υποθέτω πως και εξόχως μονογαμική να ήταν, πάλι για ένα βήμα πριν την Κόλαση θα μιλούσαμε. Και δε νομίζω να οφείλεται μόνο στο ότι η Νιν λειτουργούσε με αθωότητα ενώ η κοινωνία λειτουργεί με υποκρισία.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Δεν έχει σημασία η πρακτική αλλά πώς την αντιλαμβάνεσαι και πώς την καλλιεργείς -- ή πώς την απωθείς, την ενοχοποιείς, την καταπιέζεις ή και την εξιδανικεύεις.

      Για την Κόλαση δεν ευθύνονται οι κάθε λογής -γαμικότητες, πάντως.

      Διαγραφή